Πολλές φορές συμβαίνει κατά την συλλογή των αβγών από τις φωλιές να παρατηρούμε σπασμένα τσόφλια διάσπαρτα παντού ή ακόμα μας τυχαίνει τα αβγά να σπάζουν πολύ εύκολα. Τι άραγε να συμβαίνει και γιατί το τσόφλι από το ωάριο της κότας είναι τόσο λεπτό; Η απάντηση είναι συγκεκριμένη και δεν είναι άλλη από το ασβέστιο.
Όπως είχαμε πει σε προηγούμενο άρθρο για το πως δημιουργείται ένα αυγό, το εξωτερικό κέλυφος δημιουργείται στην κελυφογόνο μοίρα του ωοαγωγού, όταν άλατα ασβεστίου (CaCO3) με τη μορφή κρυστάλλων προσκολλώνται στην έξω επιφάνεια της εξωτερικής μεμβράνης. Εκεί το αβγό μένει στη συγκεκριμένη θέση 19-21 ώρες για να σχηματιστεί το τσόφλι και μετά να βγει από την αμάρα της κότας. Στην κελυφογόνο μοίρα λοιπόν, πριν το σχηματισμό του κελύφους δεν υπάρχουν ή δεν αποθηκεύονται επαρκείς ποσότητες ασβεστίου. Το γεγονός αυτό δείχνει τη σημασία που έχει να μεταφέρεται σε αυτή το ασβέστιο που χρειάζεται από το αίμα στη διάρκεια του σχηματισμού. Το ασβέστιο βρίσκεται στο αίμα σε δυο μορφές, ιονισμένο (με την μορφή ιόντων) και μη ιονισμένο ή δεσμευμένο. Το πρώτο αποτελεί το 25-30% και το δεύτερο το υπόλοιπο του συνολικού ασβεστίου του αίματος. Το μεγαλύτερο ποσοστό του μη ιονισμένου ασβεστίου είναι δεσμευμένο σε μια μεγαλομοριακή πρωτεΐνη που καλείται vitellogenin. Το ασβέστιο του αίματος προέρχεται από δύο πηγές, από την τροφή και από τα μακρά ή τα μυελώδη οστά. Το ασβέστιο που περιέχεται στην τροφή, βρίσκεται με τη μορφή ανθρακικού ασβεστίου και είναι αδιάλυτο στο νερό. Γίνεται όμως διαλυτό στο μυώδη στόμαχο από το γαστρικό οξύ, δηλαδή λίγο πριν φτάσει στο δωδεκαδάχτυλο. Στη μοίρα αυτή του εντέρου το ασβέστιο απορροφάται και μεταφέρεται στο αίμα δεσμευμένο με μια ειδική πρωτεΐνη, την πρωτεΐνη μεταφοράς ασβεστίου (CaBP) που συντίθεται στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, όταν υπάρχουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D3. Τα μακρά οστά αποτελούν την δεύτερη, σημαντική πηγή ασβεστίου και χρησιμεύουν ως προσωρινή αποθήκη ασβεστίου πριν αυτό χρησιμοποιηθεί για τον σχηματισμό του κελύφους. Όμως η ικανότητα της όρνιθας, όπως και των λοιπών πτηνών, να αποθηκεύει ασβέστιο, είναι αρκετά περιορισμένη. Έτσι, το ασβέστιο, στη διάρκεια του σχηματισμού του κελύφους προέρχεται από τα οστά από τα οποία και αποσύρεται. Ξανά αποθηκεύεται όμως σ’ αυτά από εκείνο που προέρχεται από την τροφή, όταν σχηματίζεται το κέλυφος.
Οι ημερήσιες απαιτήσεις της όρνιθας σε ασβέστιο είναι 3,5g περίπου. Το περισσότερο από αυτό, προέρχεται από την τροφή που απορροφάται στο λεπτό έντερο. Στη διάρκεια όμως της νύχτας (σκοτάδι), πολύ μικρή ποσότητα απορροφάται από το έντερο, λόγω διακοπής της πρόσληψης της τροφής από τις όρνιθες και έτσι, χρησιμοποιείται το ασβέστιο που προέρχεται από τα μακρά οστά. Επίσης, τα μακρά οστά, χρησιμοποιούνται ως πηγή προμήθειας ασβεστίου, νωρίς το πρωί πριν το άναμμα των λαμπτήρων, δηλαδή πριν αρχίσουν οι όρνιθες να καταναλώνουν τροφή. Για το σχηματισμό του κελύφους ενός αυγού κανονικού μεγέθους απαιτούνται 2g περίπου ασβεστίου. Δηλαδή οι όρνιθες έχουν μεγαλύτερες ανάγκες σε ασβέστιο απ’ ότι οι γαλακτοπαραγωγές αγελάδες. Μια όρνιθα που παράγει 250 αυγά στην περίοδο ωοτοκίας, εκκρίνει ποσότητα ασβεστίου 20 φορές μεγαλύτερη από το βάρος του σκελετού της. Το πλάσμα του αίματος της όρνιθας περιέχει 20-30 mg ασβεστίου/100ml, ενώ ο σχηματισμός του κελύφους του αυγού απαιτεί 100-150 mg/100 ml. Η διαφορά καλύπτεται από τη συνεχή απορρόφηση του ασβεστίου της τροφής ή τη χρησιμοποίηση εκείνου των μακρών οστών. Όταν στην τροφή η περιεκτικότητα του ασβεστίου είναι μεγαλύτερη από 3,56%, τότε το περισσότερο ασβέστιο προέρχεται από αυτή, ενώ όταν είναι μικρότερη από 1,95%, τα οστά προμηθεύουν το 30-40% του ασβεστίου του κελύφους.
Τώρα που τελειώσαμε με τα επιστημονικά δεδομένα πάμε στην πράξη και στην αντιμετώπιση της τροφοπενίας ασβεστίου. Μια απλή λύση είναι να αναμίξουμε μαρμαρόσκονη (που είναι μεγάλη πηγή CaCO3) με την τροφή. Ακόμα μπορούμε να την αφήσουμε σε ένα συγκεκριμένο σημείο που οι κοτούλες μας θα συνηθίσουν και αυτές ξέρουν πότε και πόση ποσότητα χρειάζονται να καταναλώσουν. Επόμενη λύση είναι τα διαλυόμενα χάπια ασβεστίου. Αν δεν βρίσκουμε σε μαγαζί με ζωοτροφές μπορούμε να τα προμηθευτούμε από το φαρμακείο της γειτονίας μιας και σε στοιχεία είναι ίδια με αυτά που χρησιμοποιεί και ο άνθρωπος. Να κάνω και μια τελευταία επισήμανση λέγοντας ότι όσο μεγαλύτερο είναι το αβγό που κάνει μια κότα, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες το αβγό να έχει πιο λεπτή φλούδα, επομένως δεν θα πρέπει να μας στενοχωρεί όταν τα μεγάλα μας αβγά σπάνε εύκολα. Λίγο περισσότερη προσοχή θα δείξουμε κατά τη συγκομιδή και όλα θα πάνε καλά.